کاربرد اصطلاح شناسی و واژه گزینی در نمایه سازی ماشینی و بازیابی اطلاعات

در عصر اطلاعات، اطلاعات علمی- فنی زیربنای هرگونه تصمیمات جدی اجرایی و تحقیقاتی محسوب می گردد. موج اطلاعات در سالهای اخیر به شکل چشمگیری گسترش یافته و در زمانی قابل پیش بینی میزان این اطلاعات رشد سریع تری خواهد یافت. از این رو ضرورت سازماندهی این گونه اطلاعات اهمیت بیشتری می یابد در این میان آنچه حائز اهمیت است روشهای دستیابی به آن می باشد. اطلاعات مرتبط بایستی به سرعت و در حداقل زمان قابل دسترسی گردد. سیستمهای رایانه ای شامل نظام مدیریت اطلاعات، نظام خبره، بانکهای اطلاعاتی و نظام های پردازش و بازیابی اطلاعات است. هر چند نظام های اطلاعاتی گوناگونی در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرند لکن در طراحی آنها مشکلات و سئوالات مشترکی مطرح می باشند: 1- چگونگی سازماندهی دانش موجود و نتایج تحقیقات علمی 2- چگونگی بازیابی اطلاعات و هدایت کاربر در جهت استفاده صحیح از نظام اطلاعاتی بنابراین هر نظام بازیابی اطلاعاتی متشکل از انبوهی از اسناد و مدارک و نیز حجم قابل توجهی از پرسش ها و سؤالات است و شیوه هایی را دربر می گیرد که به تناسب هر یک از پرسش های جستجوگر، اسناد و مدارک متناسب و مرتبط با آن را بازیابی و در اختیار قرار دهد. این شیوه عبارتند از: 1- ذخیرهء اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت بازیابی و ارائه اطلاعات ذخیره شده) این بخش محتوای مدرک علمی را توصیف نموده و به شکلی ارائه می دهد که براساس ویژگیهای آن اسناد و مدارک بازیابی می شوند. یکی از این روشها، کاربرد اصطلاحنامه و تعیین توصیفگرها براساس نظام منطقی مفاهیم و ارائه محتوای مدارک است. 2- بازیابی اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت تعیین نیازهای اطلاعاتی کاربران) این بخش می تواند سؤالات و نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان را به گونه ای شکل دهد که بواسطه اطلاعات حاصل از نیازسنجی استفاده کنندگان، مدارک مناسب بازیابی شوند. 3- اشاعه اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت ارائه و اشاعه اطلاعات بازیابی شده) در این بخش نتایج حاصل از جستجوی اطلاعات مورد نیاز کاربر در اختیار وی قرار می گیرد. در این مقاله به طور ویژه، مبحث واژه گزینی در نمایه سازی مدارک و اسناد به منظور بازیابی اطلاعات و در نتیجه فرآیند ترجمه اسناد به زبان نمایه سازی و کاربرد اصطلاحنامه ها به عنوان پشتوانه نمایه سازی ماشینی با رویکرد به فعالیتهای اصطلاح شناختی در مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.